به گزارش تابناک : و بر اساس گفته های مسئولان وزارت نیرو ؛ حدود 48 سال پیش منابع آبی کشور نزدیک به 130 میلیارد متر مکعب بود که در نتیجه تغییرات اقلیمی در حدود 10 سال گذشته، این دخل آبی به حدود 116 میلیارد متر مکعب و در 6 سال گذشته این رقم به حدود 100 میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرده است .
در این میان هرمزگان نیز همچون بسیاری از نقاط کشور با مقوله کم آبی مواجه می باشد و طبق گفته مسئولان شرکت آب و فاضلاب بیش از 40 سال است که این استان با پدیده خشکسالی و کم آبی دست و پنجه نرم می کند و هم اکنون طبق گفته مسئولان در شرایط ویژه ای قرار دارد.
دوم تیرماه امسال رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب و فاضلاب کشور ؛ بندرعباس مرکز استان هرمزگان را جز 6 کلانشهر بزرگ کشور اعلام کرد که در معرض تنش آبی قرار دارد، یعنی منابع آب و مصرف در این شهرها در حالت سربه سر است که این موضوع خود موید مطلب بالا است.
البته قرار گرفتن بندرعباس مرکز استان هرمزگان در زمره شهرهایی که آژیر خشکسالی و کم آبی برای آنها به صدا درآمده تنها مربوط به امسال نیست و چندین سال است که این مساله مرتب از سوی مسئولان اعلام می شود.
همه می دانیم که اقلیم هرمزگان گرم وخشک بوده ودر طول 12 ماه از سال تنها دو تا سه ماه به جای فصل زمستان ، هوا بهاری و خنک می شود که تاثیری در کاهش مصرف آب ندارد و بارندگی آنقدر ناچیز است که کفاف زمین های تشنه را نمی کند چه برسد که نزولات آسمانی هم ذخیره شود.
شاخص های بحران آب در هرمزگان به مراتب نامطلوب تر از متوسط شاخص کشوری است به گونه ای که حدود 2 درصد از جمعیت کشور در هرمزگان ساکن هستند در حالیکه سهم آنها از منابع تجدید پذیر کمتر از یک و نیم درصد است.
محدودیت منابع آبی هرمزگان از نظر کمی و کیفی، استفاده نادرست از منابع آب های سطحی و زیرزمینی، نبود مدیریت و برنامه ریزی اصولی و صحیح برای استفاده از مقدار آب موجود و وقوع خشکسالی های چند دهه اخیر، باعث شده که مشکلات و مسائل زیادی برای هرمزگان به وجود آید که از جمله آن می توان به ایجاد فروچاله ها در میناب، مهاجرت روستاییان به شهرها به دلیل نبود آب، گستری بیماری های مختلف در بخش کشاورزی اشاره کرد.
حداقل نیاز آبی استان هرمزگان چهار هزار و 100 لیتر و میزان تولید فعلی سه هزار و 200 لیتر بر ثانیه است که 900 لیتر بر ثانیه کمبود آب دارد و بیش از 18 سال خشکسالی در این استان موجب شده تا سطح آب 90 درصد از دشت های آن با افت معادل نیم متر و حداکثر 28 متر مواجه باشند.
برخی از استانها مثل کرمان و یزد و اصفهان از سالهای گذشته لوله هایی با اقطار مختلف روانه خلیج فارس کرده که از تشنگی تلف نشوند، ولی استان هرمزگان که خود مرکز بحران کم آبی و خشکسالی است هنوز برای ساخت یک آب شیرین کن 100هزار متر مکعبی لنگ اعتبار است.
شدت بحران در فصل های گرم در چند ساله اخیر در هرمزگان به گونه ای بوده که مسئولان شرکت آب و فاضلاب مجبور به اعمال افت فشار یا قطع آب کرده و مردم این استان برای روزها و ساعت های طولانی در گرم ترین های ماه سال بدون آب آشامیدنی بودند.
البته در سه ماهه نخست امسال طبق گفته مسئولان شرکت آب منطقه ای هرمزگان متوسط بارندگی در این استان 5/89 میلیمتر بوده که نسبت به سال گذشته 383 درصد افزایش داشته ، اما نسبت به سالهای قبل همچنان شاهد کاهش نزولات آسمانی در هرمزگان هستیم.
به گفته کارشناسان شرکت آب منطقه ای میزان نزولات جوی هرمزگان قادر به تغذیه میزان برداشت شده از منابع آبی نمی باشد.
** سد استقلال میناب حال روز خوشی ندارد
یکی از مهمترین منابع آبی هرمزگان سد استقلال میناب است که این روزها حال و روز چندان خوشی ندارد زیرا این سد بیش از 40 سال پیش با ظرفیت 250میلیون متر مکعب با هدف آبرسانی به شهر میناب و بندرعباس احداث شد ولی پس از دو دهه کم بارشی و خشکسالی، در سالهای اخیر با بحران کم آبی مواجه شد.
با پررنگ شدن این بحران ، از 6 سال پیش سد های شمیل و نیان به کمک این سد آمدند و آب این سدها به بخش کشاورزی میناب، و آب سد استقلال برای مصرف شرب به شهرهای بندرعباس ، بندر خمیر اختصاص یافت.
اما با این حال به دلیل کاهش میزان بارندگی و افزایش شدت خشکسالی در هرمزگان، سد استقلال میناب هم اکنون با چالش های بسیاری برای تامین آب مناطق مذکور روبه رو است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: هم اکنون موجودی مخزن سد استقلال میناب حدود 75 میلیون مترمکعب است که 80 درصد این حجم مفید و مابقی حجم مرده می باشد و سد شمیل و نیان نیز هم اکنون 54 میلیون مترمکعب آب ذخیره دارد که 45 میلیون مترمکعب آن قابل استفاده است.
هوشنگ ملایی بیان داشت: با توجه به مصرف روزانه حدود 200 هزار متر مکعب در شهرستانهای بندرعباس و بندرخمیر و حجم مفید فعلی سد استقلال ، پیش بینی می شود که حجم مفید حداکثر تا پایان دیماه پاسخگوی نیاز آبی این مناطق باشد.
وی ادامه داد: در حال حاضر از مجموع 54 دشت استان افزون بر 1.4 میلیارد متر مکعب آب از طریق 23 هزار حلقه چاه و حدود 340 چشمه و قنات برداشت می شود.
ملایی بیان داشت: حجم بارش حدود 13 میلیارد متر مکعب و نفوذ کمتر از یک میلیارد متر مکعب آن ،نشان از اضافه برداشت 400 میلیون متر مکعبی از بیلان آبهای زیر زمینی در سطح استان دارد .
وی با اشاره به وجود بیش از پنج هزار حلقه چاه غیرمجاز و بدون پروانه بهره برداری در سطح استان، گفت: این چاهها در طول 10 تا 15 سال اخیر حفر شده و حدود 20 درصد از مجموع برداشت از دشت های استان از طریق این چاه ها است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان خاطرنشان کرد: با توجه به محدودیت منابع تولید آب و استمرار بیش از دو دهه خشکسالی در سطح استان و کاهش تولید منابع آب سطحی و زیر زمینی، ضرورت صرفه جویی در بخش کشاورزی و شرب موجب گذر از بحران آبی سال جاری خواهد شد.
به گفته وی در کل استان اگر 20- 15 درصد کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی داشته باشیم ، می توانیم از بحران آب در هرمزگان جلوگیری کنیم.
ملایی با بیان اینکه برای جلوگیری از تشدید بحران آب در آینده باید راهکار استفاده بهینه از منابع آب نهادینه شود، گفت: مشارکت همگانی در حفظ منابع آب موجود ضروری می باشد و توجه به اهمیت این امر، آگاهی رسانی برای بهینه کردن مصرف آب و جلوگیری از هدر رفت این نعمت ، باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
وی ادامه داد: در سالهای اخیر کاهش بارندگی موجب کاهش سطح آبهای زیرزمینی و خشک شدن چاههای بسیاری شده که درچنین شرایطی مشارکت مردم در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب ، استفاده از روش های نوین آبیاری و آبیاری قطره ای، جلوگیری از اتلاف آب و تغییر الگوی کشت توسط کشاورزان از مهمترین نکاتی است که در مدیریت منابع آب موجود مهم و اثر گذار است.
این مقام مسئول ضمن تاکید به شهروندان در خصوص جدی گرفتن هشدارهای بحران کم آبی در هرمزگان ، گفت: شهروندان و کشاورزان باید به منظور پیشگیری از هر گونه جیره بندی آب در فصلهای گرم ، تمام تلاش خویش را در صرفه جویی مصرف آب داشته باشند.
وی خاطرنشان کرد: به دلیل محدود بودن منابع آبی در هرمزگان به خصوص آبهای با کیفیت مناسب ، آبخوان های آبرفتی موجود استان به شدت مورد بهره برداری بی رویه قرارگرفته و در حال تخلیه شدن هستند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان گفت: به دلیل برداشت های بی رویه در گذشته، در حال حاضر سالیانه افزون بر 210 میلیون مترمکعب کسری در منابع آب زیرزمینی داریم و با توجه به برداشت های فعلی صدمات جبران ناپذیری به مخازن و منابع آب زیرزمینی وارد می گردد.
ملایی تصریح کرد: برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی به گونه ای فاجعه آمیز به بافت زمین آسیب رسانده که نتایج و پیامدهای ناگوار آن شور شدن ، تغییر کیفیت آب ، فرونشست زمین و تحمیل خسارت های جبران ناپذیر به زیرساخت ها و در نهایت تخلیه مناطق روستایی و مهاجرت به سوی شهرها به دلیل کمبود آب خواهد بود.
مدیرعامل آب منطقه ای هرمزگان با اشاره به وضعیت دشتهای استان افزود : دشتهای استان متأثر از تداوم دوره خشکسالی حاکم بر استان در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارند.
وی تاکید کرد: موفقیت در اجرای طرح ها و برنامه های احیای منابع آبی در استان و پیشگیری از بروز هرگونه بحران کم آبی، علاوه بر تلاش و هماهنگی دستگاه های مربوطه نیازمند مشارکت جدی مردم نیز می باشد.
ملایی ابراز داشت: کمبودهای آبی استان علاوه بر اجرای طرح های مختلف ، باید با صرفه جویی و مدیریت مصرف آب نیز جبران شود و در نتیجه ضروری است مشترکان فرهنگ صرفه جویی را جزء الزامات زندگی خود قرار دهند.
** تامین آب در روستاهای هرمزگان سخت تر شده است
بحران آب رفته رفته دامنگیر حیات مردم در روستاها نیز شده و هم اکنون بیش از یکصد روستای هرمزگان شبکه آب لوله کشی نداشته و با تانکر آب رسانی می شود که این مساله زندگی در این مناطق را به شدت سخت کرده است.
در این شرایط به اعتقاد بسیاری از کارشناسان استفاده از ظرفیت شیرین سازی آب دریا تنها راه نجات استان هرمزگان از کم آبی است که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی هرمزگان دراین زمینه می گوید: 11 دستگاه آب شیرین کن با اعتبار 300 میلیارد ریال در روستاهای استان برای رفع کمبود آب آشامیدنی 150 روستا ساخته می شود.
عبدالحمید حمزه پوردرگفت وگوبا ایرنا افزود: از این تعداد هفت دستگاه امسال در دست ساخت است و چهار دستگاه نیز تا سال آینده به بهره برداری می رسد که با راه اندازی این آب شیرین کن ها ، کمبود آب آشامیدنی روستاها در هرمزگان برطرف می شود.
وی ادامه داد: هم اکنون برای روستاهای غرب بندرعباس نیز آب شیرین کن یک میلیون متر مکعبی در دست ساخت است که تا سال آینده به بهره برداری می رسد.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: روستاهای شهرستان های بندرعباس ، سیریک ، بشاگرد ، قشم و بندرخمیر بیشتر با مشکل کم آبی مواجه هستند.
حمزه پور بیان داشت: با وجود مشکلات بسیار و کمبود اعتبار، با توجه ویژه دولت یازدهم موفق شدیم پارسال از چهار آب شیرین کن در قشم ، جاسک و بندرعباس با ظرفیت 15 هزار مترمکعب بهره برداری کنیم که با این اقدام مشکل کمبود آب 70 روستای هرمزگان برطرف شد.
مدیرعامل آب وفاضلاب شهری هرمزگان نیز در خصوص آب شیرین کن ها، گفت: در حال حاضر استان هرمزگان با احداث 15 سایت آبشیرین کن فعال توسط بخش خصوصی در سطح شهرها و جزایر از استان های پیشرو در بهره مندی از سیستم شیرین سازی آب دریا از طریق سرمایه گذاری بخش خصوصی است.
امین قصمی افزود: 225 هزار مشترک زیر پوشش آب و فاضلاب استان هستند که 85 درصد مشترکان در بخش خانگی بوده و 65 درصد کل مصرف آب را به خود اختصاص دادند.
وی با بیان اینکه هر سال تعداد مشترکین 17 تا 20 درصد افزایش می یابد ، تصریح کرد: با توجه به شرایط اقلیمی استان و کاهش منابع آبی در سال های اخیر، مصرف بهینه آب و رعایت الگوی مصرف از سوی شهروندان هرمزگانی یک ضرورت است که می تواند ما را در تولید و حفظ منابع آبی پایدار استان یاری کند.
قصمی در خصوص بحران کم آبی در استان اظهار داشت: میزان ذخیره آب در هرمزگان مناسب نیست و در این شرایط همه باید خود را مالک آب بدانیم و در صرفه جویی و مصرف بهینه این سرمایه حیاتی تلاش کنیم.
وی یکی از اقدامات انجام شده برای رفع مشکل کم آبی در بندرعباس و بندرخمیر را احداث آب شیرین کن یکصد هزار مترمکعبی عنوان کرد و گفت: مرحله نخست این پروژه پیشرفت 68درصدی دارد و پروژه ای مهم و تاثیرگذاردر افزایش کمی و کیفی آب این شهر است.
وی ادامه داد: در حال حاضر نیاز آبی شهر بندرعباس ، بندر خمیر و صنایع غرب بندرعباس ، حدود 3 هزار لیتر بر ثانیه است که این میزان با اعمال مدیریت فشار، توزیع و مصرف ، کاهش سهم صنایع و محدود کردن آن به مجتمع های مسکونی صنایع به 2 هزار و 400 لیتر بر ثانیه کاهش یافته است.
قصمی اظهار کرد: این درحالیست که میزان تولید فعلی این شهر از منابع سد استقلال و چاه های حاشیه آن و چاه های سد شمیل و نیان در مجموع حدود دو هزار لیتر بر ثانیه است که 400 لیتر بر ثانیه کمبود آب داریم و از همین رو در تلاش برای بهره برداری از آب شیرین کن یکصد هزار مترمکعبی این شهر هستیم.
قصمی افزود:در حال حاضر 75 درصد تجهیزات این آب شیرین کن خریداری شده و مابقی نیز قبل از شروع عملیات نصب ، در محل سایت قرار خواهد گرفت.
وی تصریح کرد: با وجود مشکلات اعتباری و اقتصادی این پروژه، تلاش می کنیم در چند ماه آینده مرحله نخست آن با ظرفیت 20 هزار متر مکعب به بهره برداری برسد .
مدیرعامل شرکت آب وفاضلاب شهری هرمزگان اظهارداشت: تا پایان سال 96 نیز ، 30 هزار متر مکعب دیگر (در مجموع 50 )هزار مترمکعب در شبانه روز وارد مدار بهره برداری خواهد شد.
***خشکسالی و تاثیر آن بر کیفیت آب
اما بحران خشکسالی و کاهش نزولات جوی در هرمزگان تنها منجر به کمبود آب از نظر کمی نشده ، بلکه بر کیفیت آب نیز تاثیر گذاشته و موجب اعتراض مردم و بیان این مساله از تریبون نماز جمعه از سوی نماینده ولی فقیه در هرمزگان شده است.
آیت الله نعیم آبادی در خطبه های نماز جمعه در تیرماه امسال همواره به مقوله بی کیفیتی آب بندرعباس اشاره داشته و گفته آب از نظر بهداشتی سالم است اما از کیفیت خوبی برخوردار نیست و در برخی مناطق مزه خاک می دهد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان با اشاره به تغییرات ایجاد شده در طعم و مزه آب شرب شهر بندرعباس، گفت: این مساله ناشی از شکوفایی جلبک ها در سد استقلال میناب می باشد که به دلیل افزایش دما رخ داده است.
امین قصمی بیان داشت: طعم و مزه دار بودن آب شهر بندرعباس در فصل گرما اتفاق تازه ای نیست و هر ساله با آغاز این فصل بویژه با توجه به افزایش دما در تابستان ، این مساله شدت بیشتری می یابد.
وی ادامه داد: تغییر بوی آب شرب شبکه شهر بندرعباس ، بدلیل افزایش میزان مصرف آب در نتیجه گرمای بالای 40 درجه در فصل تابستان است که سبب شده بخش بیشتری از آب لایه میانی مخزن سد استقلال میناب مورد استفاده قرار گیرد.
قصمی افزود: چون تراکم و شکوفایی جلبک ها (بر اثر افزایش دما) در این لایه نسبت به سطح ابتدایی مخزن به مراتب بیشتر بوده، باعث افزایش طعم و بوی آب شده است.
وی تاکید کرد: حجم قابل توجهی از این جلبک ها در فرآیند تصفیه اولیه آب در تصفیه خانه میناب از آب جدا شده و بخش دیگر آن نیز در فرآیند تصفیه ثانویه آب در تصفیه خانه بندرعباس، حذف می شود اما این روند سبب حذف بوی ایجاد شده توسط جلبک ها نمی شود.
مدیرعامل آبفا هرمزگان گفت: به منظور کاهش و رفع طعم و بوی آب ، باید میزان بیشتری ازمنابع آب زیرزمینی (چاه ها) را جایگزین آب سد کنیم که هماهنگی های لازم در این خصوص با شرکت آب منطقه ای استان انجام شده است.
وی اضافه کرد: همچنین امسال با افزایش میزان مصرف آب از سوی مشترکین، ناگزیر بخش بیشتری ا حجم آب سد وارد مدار شده و با توجه به امکانات تصفیه خانه آب بندرعباس، امکان ازن زنی همه حجم ورودی (از سد) وجود ندارد که تلاش می کنیم با رفع مشکل فنی این سیستم ، طعم و بوی آب را تا حد امکان کاهش دهیم.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: براساس پایش مستمر و بی وقفه از سوی کارشناسان شرکت آبفا هرمزگان، کیفیت آب آشامیدنی شبکه لوله کشی بندرعباس از سلامت کامل برخوردار بوده و این موضوع از سوی مراکز و مراجع بهداشتی استان (مرکز بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان) نیز مورد تایید است.
**اصلاح تعرفه ها ازمهمترین ابزارها در کنترل کاهش مصرف آب
معاون امور مشترکان شرکت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: اصلاح تعرفه ها از مهمترین ابزارها در کنترل میزان مصرف آب و کاهش مصارف غیرضروری خانوارها در این بخش است.
علی رضایی سردره درگفت و گو با با خبرنگار ایرنا افزود: تأثیرگذاری بهای آب در سبد خانوار موجب کنترل مصرف و پرهیز از مصارف غیرضروری می شود.
وی ادامه داد: به نظر می رسد کارایی سیاست قیمت گذاری صحیح از سایر روشهای مدیریت مصرف مانند ابزارهای فنی،فرهنگی و قانونی بیشتر بوده و تأثیر قابل توجهی در نهادینه شدن فرهنگ صرفه جویی خواهد داشت.
رضایی سردره با بیان اینکه فقط 31 درصد از قیمت واقعی آب توسط مشترکین بخش خانگی پرداخت می شود، گفت: واقعی نبودن قیمت آب و تمایل نداشتن مصرف کنندگان به استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف به دلیل عدم توجیه اقتصادی سرمایه گذاری در خرید اینگونه لوازم ،موجب ناکارآمد شدن این راهکار در جهت مدیریت مصرف وکنترل بحران آب می شود.
وی خاطرنشان کرد: راهکار استفاده از ابزارهای فرهنگی و آموزشی نیز با توجه به قیمت بسیار پایین آب و تاثیر ناچیز آن در سبد هزینه خانوار ، دامنه اثر بسیار محدودی داشته و نقش مهمی در کنترل بحران آب ایفا نمی کند.
معاون امور مشترکین آبفای هرمزگان گفت: در حال حاضر 19درصد مشترکان ما در سطح استان جزء مشترکان پرمصرف هستند که با میانگین مصرف 30 متر مکعب در ماه ، بالای الگوی استاندارد قرار دارند.
با توجه به اینکه آب نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه دارد ، نبود مشکلی در تامین آب چه در بخش شرب و چه در بخش کشاورزی ، می تواند راهگشای افزایش تولید، خودکفایی و تحقق اهداف برنامه اقتصاد مقاومتی باشد و باید با اتخاذ تدابیر و راهکارهای ویژه در مدیریت مصرف آب، جلوی بروز بحران کم آبی به خصوص در فصل تابستان را گرفت.
اجرا و نظارت دقیق بر روش های آبیاری و الگوی کشت یکی از بخش های مهم مدیریت مصرف آب است که مسئولان مربوطه باید راهبردهای عملیاتی مشخصی برای آن داشته باشند و با جدیت آن را پی بگیرند.
در این میان رفع مشکل بحران آب استان هرمزگان به عنوان دروازه طلایی اقتصاد ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است که امیدواریم در آینده ای نزدیک و با وجود مشکلات بسیار شاهد رفع آن باشیم.
هرمزگان دارای جمعیتی افزون بر یک میلیون و 600 هزار نفر است که شرکت آب و فاضلاب این استان 37 شهر با جمعیتی حدود یک میلیون و 100هزار نفر را تحت پوشش خدمات خود دارد.
خشکسالی و کم آبی در هرمزگان موجب خشک شدن 365حلقه چاه آب آشامیدنی، 18دهنه چشمه و قنات ، 100 حلقه چاه و کاهش آب 135حلقه چاه بین30 تا 70 درصد شده است.
از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامی آنها دارای بیلان منفی هستند و 38 دشت ممنوعه بوده و مابقی دشت ها نیز شور است.
منبع : ایرنا