تابناک هرمزگان- این جملات را بعید میدانم در همنشینی ها و دورهمی ها نشنیده باشیم ، یک ترکه .... یک لره .... یک رودانیه ... و ... غافل از آنکه بدانیم در پشت نقاب این خنده های گاه مصنوعی ، دل آکنده از درد و رنجش خاطر همنوعی از آن کلام ما رنجیده باشد.
در این یادداشت آمده است: ایران بزرگ هم به لحاظ فرهنگی هم به لحاظ قومی ، جغرافیایی و دینی بسیار متفاوت است.
تا زمانی که جامعه از حداقل های آموزش همگانی بهرمند نباشد و تحصیل توأم با تبعیض باشد، همواره فرهنگ گلایه مند است. تمسخر و استهزاء با نشاط در زاویه ی 180 درجه است ادیان ، فرق ، مذاهب و قومیت ها در مقابل هم قرار خواهند گرفت.
اما جلوتر میرویم و فرهنگ را ابتدا در بستر قاموسمان و سپس در بستر جامعه تعریف خواهیم کرد.
فرهنگ ایران زمین با سابقه و تمدن و فرهنگی عظیم یکی از غنی ترین فرهنگ های جهان معاصر است.
گر چه بسیاری از صاحب نظران این حوزه تاریخ تمدن و میراث فرهنگی ایران را جزو ده کشور برتر دنیا میدانند ولی براساس مستندات تاریخی و عناصر مادی و معنوی فرهنگ ایران را یکی از سه تمدن برتر عصر حاضر است.
اکنون در آشوبناک روزگار معاصر بیش از هر چیز ما نیازمند وحدت هستیم وحدت اقوام و مذاهب ، وحدت قومیت ها و اقلیم ها و گویش ها را داریم.
در این نوشتار قصد داریم فرصت‌های فرهنگی ایران را مورد بررسی قرار دهیم و بدانیم که اساساً نظام فرهنگی ایران با چه آسیب هایی مواجهه است و راه های کاهش آسیب ها یا تبدیل آنها به فرصت را برشمرده و آن موردی که غایت کلام و مقصود ماست را بگویم.
- حوزه ی نظری، اندیشگی و نخبگی فرهنگ
- حوزه سیاستگذاری فرهنگی
- حوزه مدیریت فرهنگی
- حوزه ساختارهای فرهنگی
- حوزه هدفگذاری و برنامه ریزی فرهنگی
- حوزه ی تقنینی (قانونگذاری) فرهنگی
- آسیب شناسی ناشی از کارکرد(کارآمدی نظام فرهنگی)
- آسیب شناسی ناشی از منابع انسانی متخصص ، پویا ، کارآمد و با انگیزه
- آسیب شناسی ناشی از نظام آموزش فرهنگی
- آسیب شناسی ناشی از عدم سرمایه گذاری ، بستر سازی و حمایت دولت در عرصه فرهنگی
- و .....
بی شک ایران نیز به مانند بسیاری از کشورهای در حال گذار از جامعه سنتی به مدرن ، با تضادها و تغییراتی در عرصه های اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی و ... مواجهه است در خصوص عدم تعادل و تطابق ارزشهای رسمی و غیر رسمی، رشد ناهماهنگ عناصر مادی و غیر مادی میان عرصه فرهنگ با سایر حوزه ها ، با پدیده ای به نام تاخر فرهنگی مواجهیم این تأخیر خود به زمینه ای برای بروز چالش ها و آسیب هایی در عرصه ی فرهنگی تبدیل شده است که به برخی از این آسیب ها اشاره میکنیم.
از نظر اکثر محققان و صاحبنظران ارائه تعریفی یگانه از "فرهنگ" کاری بسیار دشواری است، چرا که فرهنگ مجموعه ای پیچیده و ناقشه برانگیز است و بقول سایمون ماندی ، یکی از شخصی ترین و پرالتهاب ترین که در عین حال سیاسی ترین مقولات هم به شمار می رود است.
به هر جهت "فرهنگ" موضوعی ابهام آمیز است و در اکثر زبان‌ها ، معانی متعددی دارد.
ریموند ویلیامز با اشاره معانی متعدد این مفهوم و تحول آن در برخی زبان ها ، نظیر زبان انگلیسی ، فرانسوی و آلمانی ، معتقد است ، فرهنگ در زبان انگلیسی جزو دو یا سه کلمه ای است که پیچیده ترین معانی را داند. در زبان فارسی نیز وضعیت مفهوم "فرهنگ" تا حدودی بدین گونه است.
شاید این جملات را بارها شنیده باشیم که : "ایرانیان مردمانی با فرهنگ اند" ، " فرهنگ ایران متفاوت با فرهنگ های دیگر است" و "در ایران فرهنگ های مختلفی وجود دارد" .
باری به هر جهت فرهنگ پیوند دهنده ساختار و کارکرد اجتماعی است و به عنوان ارزش‌ها ، باورها ، هنجارها و رفتارها و اشیای مادی که شیوه های زندگی مردم را تشکیل می دهد ، تعریف می شود.
فرهنگ شامل آنچه ما انسان‌ها فکر میکنیم و آنچه که داریم می شود در واقع فرهنگ پلی است، مربوط به گذشته ما و راهنمایی هم برای آینده ی ما نیز محسوب میگردد از آنجا که فرهنگ قوام دهنده و نظام بخش کارکردها و ساختارهای اجتماعی است و رفتار هر یک از افراد جامعه از آن تأثیر می پذیرد بنابراین باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد تا از آن راه بتوان به کالبد شکافی و تبیین رفتار فردی و گروهی در جامعه پرداخت.
لازم میدانم پیش از آنکه به آسیب مورد نظر برسیم از فرهنگ و آسیب شناسی ، آسیب شناسی فرهنگی و آسیب شناسی اجتمایی ، تعاریفی داشته باشیم تا در این بستر بهتر و گویاتر بتوانیم به تشریح تبیین و راه حلی برای آن آسیب مورد نظر بیابیم.
آسیب شناسی اجتماعی و آسیب شناسی فرهنگی تعریف مفهومی فرهنگ بی ارتباط نخواهد بود، اگر نگاهی اجمالی هم به ویژگی فرهنگ داشته باشیم و سپس آسیب شناسی فرهنگ و مولفه های فرهنگ یا ارزشغهای اجتماعی را که نهایت هنجارهای اجتماعی ناهنجاری‌های اجتماعی و کژرفتاری و جرم ..... که پرداختن به آن از موضوع بحث خارج است.
ویژگی های فرهنگ :
انسان ، زمانی انسان شد که فرهنگ آفرید.
«فرهنگ مجموعه ی پاسخ‌های انسان است به پرسش‌ها و نیازهای گوناگون ناشی از ضروریات زندگی در طبیعت و جامعه»
مولفه های فرهنگ:
فرهنگ از مولفه هایی چون: نگرش‌ها ، باورها ، ارزغشها ، هنجارها و ... تشکیل شده است: اما دو مولفه ی اخیر – ارزش‌ها و هنجارها – از اهمیت بیشتری در آسیب شناسی برخوردارند.
ارزشهای اجتماعی
ارزش‌ها مجموعه آرمانی هستند که درباره ی آنچه که یا درست یا نادرست ، شایسته یا ناشایسته ، مطلول یا نامطلوب ، خوب یا بد می باشند. در واقع هر چیزی که برای یک جامعه مورد نیاز ، محترم ، مقدس ، خواستنی و مطلوب تلقی شود جز ارزشهای آن جامعه است.
نجابت ، درستکاری ، شرافت ، احترام به حقوق دیگران ، تقوا و مانند آنها چند نمونه از ارزشهای اجتماعی در جامعه ما هستند.
آسیب شناسی فرهنگ
آسیب فرهنگی در حقیقت نوعی تعارض ، ناهمگونی و اختلال در ارزش ها ، باورها و رفتارهای آحاد جامعه نسبت به ارزش های حاکم است همچنین میتوان گفت در حقیقت محصول گسترش شکاف میان ارزشهای رسمی و ارزش‌ها ، باورها و عملکرد حاکم بر جامعه است. و یا آنکه آسیب فرهنگی را اینگونه تعریف کنیم که : آسیب فرهنگی تغییر تدریجی شکل و محتوای فرهنک حاکم بر جامعه است به نحوی که با گذشت زمان استحاله فرهنگی در نظام فرهنگی صورت می گیرد.
بیاییم یکبار برای همیشه محتوای طنزی بسازیم که بی فرهنگ قلمداد نکنند ما را و توهینی به هیچ احدی هم نباشد، شاید با عذرخواهی و پایان دادن به این نوع طنز ، فرهنگ خوب هرمزگان باردیگر در کشور تاریخ ساز شود.
نوشته:دکتر یونس غلامی فعال اجتماعی و فرهنگی
انتهای پیام/*