توهم دانایی

توهم دانایی چیست؟ در یک جمله یعنی اینکه فکر کنیم مطلبی را می‌دانیم، در صورتی که اشتباه می‌کنیم. یعنی یا نمی‌دانیم و یا اشتباه و ناقص می‌دانیم و علت اصلی توهمِ دانستن یا همان توهم دانش، تصور ناقص ما نسبت به تمام یک مطلب و سپس مقایسه‌ی دانش خودمان با همان تصور است.

استیون اسلومان و فیلیپ فرنباخ نویسندگان کتاب “توهم دانش” معتقدند: منظور این نیست که مردم نادانند.

درواقع مردم بیشتر ازآنکه خودشان فکر می‌کنند نادانند. همه ما کم و بیش از توهم فهمیدن رنج می‌کشیم؛ توهم اینکه فکر می‌کنیم چیزها چطور کار می‌کنند، درحالی که درک و دانش ما نسبت به آنها بسیار پایین است. اینکه برخی از ما در رشته‌ای تخصص و یا اطلاعات خوبی داریم درست است، ولی درباره بیشتر موضوعات حتی اطلاعات خیلی جزیی هم نداریم و آنچه می دانیم تنها “احساس دانستن” است.

آنها این پرسش را مطرح می کنند که چطور می‌توانیم بچرخیم و دانشمند به نظر برسیم درحالی که عملا چیزی بلد نیستیم؟ جوابش این است که ما با یک دروغ بزرگ زندگی می‌کنیم. به خودمان می‌گوییم که می‌فهمیم در اطرافمان چه می‌گذرد، اینکه نظرات ما بر اساس دانش‌مان است و اعمال‌مان بر اساس اعتقاداتی درست؛ هرچند که درواقع اینطور نیست. ما پیچیدگی‌ها را با توهم فهمیدن برای خود آسان می‌کنیم. ما اگر زمان بیشتری را صرف مطالعه و یادگیری در آن موضوع نماییم به زودی متوجه می شویم که اطلاعاتمان از آن موضوع کم بوده و توهم دانش ما در آن موضوع کمرنگ تر می شود و شاید از بین برود.

ما امروز زندگی خودمان را با توهم دانستن زیادی سپری می کنیم. همه‌ی مشکل زندگی ما هم این است که نمی دانیم که “خیلی نمی دانیم” و اصلاً کتاب نمی‌خوانیم. اگر فکر می‌کنیم که زیاد “می دانیم” دلیل اصلی آن این است که کتاب نمی‌خوانیم.

ابن سینا بزرگ‌مرد خرد می گوید تا بدانجا رسید دانش من که بدانم همی که نادانم!. و این به معنای این است که قطعا ما در بسیاری از زمینه ها نااگاه و نادانیم… اگر در موضوعی اطلاعاتی نداریم و یا پاسخی را نمی‌دانیم بهتر است سکوت کنیم. بزرگان علم اخلاق در بسیاری موارد ما را دعوت به سکوت کرده اند و شاید یکی از پررهنمودترین سجایا توصیه به سکوت باشد. فردوسی می‌گوید: «ز دانش چو جان تو را مایه نیست / به از خامشی هیچ پیرایه نیست» و سعدی استاد سخن در باب چهارم گلستان نیز از فواید خاموشی می‌گوید که گوهرشناسان راز «دهان جز به لؤلؤ نکردند باز».

نتیجه ان که ما با شنیدن خبر و پیامی و یا مطالعه اندکی در موضوعی دچار توهم دانش می شویم، درحالی که در بسیاری از موضوعات هیچ اطلاعاتی نداریم و بهتر است به جای اظهار نظر در هر زمینه ای مطالعه امان را بیشتر و صحبت کردن را کمتر کنیم.

انتهای پیام/*