هرمزگانِ تشنه؛ در کنار آب اما محروم از آن!/ ذخیره آب در سدهای استان به صفر رسید
به گزارش خبرنگار تابناک از هرمزگان، استانی در حاشیه خلیجفارس با اقلیم گرم و خشک، اکنون درگیر یکی از پیچیدهترین بحرانهای زیست محیطی خود است؛ بحران آب، افرایش جمعیت، افت سطح منابع زیرزمینی، کاهش بارندگی، برداشت بی رویه و توسعه نامتوازن، خشکسالیهای پی در پی، این استان را در وضعیتی قرار دادهاند که به گفته کارشناسان، «فراتر از تنش آبی» است.
ذخیره آب سدهای هرمزگان به صفر رسید
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: ذخیره سدهای استقلال میناب، سرنی، شمیل و نیان شرق بندرعباس به صفر رسیده است. این سدها آب آشامیدنی حدود یک میلیون تن را تامین میکنند.
عبدالحمید حمزه پور افزود: از مهر پارسال تاکنون بارشهای هرمزگان بیش از نود درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است.
وی گفت: میانگین بارشها در کشور حدود ۲۰۵ میلیمتر است که هرمزگان در حالت عادی از میانگین کشوری یک سوم کمتر است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان افزود: هرمزگان در بیست سال گذشته در خشکسالی قرار دارد که این خشکسالی در چهار سال اخیر به اوج رسیده است.
حمزه پور گفت: میزان بارندگی در هرمزگان امسال در مقایسه با پارسال ۷۲ درصد کاهش یافته است. یکی از راههای مقابله با کمبود آب در هرمزگان استفاده از منابع آب شیرین کن است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: بیش از ۵۰ درصد از آب آشامیدنی مردم بندرعباس از آب شیرین کن تأمین میشود.
عبدالحمید حمزه پور عنوان کرد: آب شیرین کن یک صد هزار متر مکعبی و آب شیرین کن چهل هزار مترمکعبی خلیج فارس آب آشامیدنی شهرستانهای بندرعباس، خمیر و روستاهای غرب بندرعباس را تأمین میکنند.
وی گفت: بیش از چهل درصد آبهای شهرها و جزایر استان بوسیله آب شیرین کن تأمین میشود.۵۰ سایت آب شیرین کن روزانه حدود ۲۷۰ هزار متر مکعب آب آشامیدنی شهرهای هرمزگان را تأمین میکنند.
عبدالحمید حمزه پور اظهار کرد: آب آشامیدنی روستاهای بندرعباس، رودان، میناب و حاجی آباد با ۵۰۰ حلقه چاه تأمین میشود که این چاهها با افت شدید آب مواجه شده است. امسال بیش از یکصد چاه جدید در این مناطق حفر و به روستاها آبرسانی میشود.
توسعه آب شیرین کن، انتقال آب از استانهای همجوار و حفر چاههای جدید از مهمترین اقدامات شرکت آب و فاضلاب هرمزگان برای تأمین آب مورد نیاز مردم استان است.
سرانه آب آشامیدنی برای هر نفر در هرمزگان حدود ۱۳۰ لیتر در روز است.
بندرعباس؛ مرکز بحران و امید
بندرعباس به عنوان پرجمعیت ترین شهر استان، با اتکا به سد استقلال میناب و آب شیرین کن های ساحلی، با افت شدید منابع روبهروست. کاهش ذخایر سدها و افت دبی چاه ها، آب آشامیدنی بسیاری از محلهها را با مشکل مواجه کرده است.
توسعه فوری آب شیرین کن های با استفاده از انرژی خورشیدی، ارتقاء شبکه توزیع برای کاهش پرت و اجرای مدیریت هوشمند مصرف در صنایع، کشاورزی و منازل میتواند راهکارهای کاهش تنش آبی در بندرعباس باشد.
فروچالهها میناب را میبلعند
سد استقلال به شدت کاهش ظرفیت داشته و سفرههای زیرزمینی میناب در آستانه فروپاشی قرار گرفتهاند. برداشت بیرویه در کشاورزی سنتی و کاهش بارش، بحران را تشدید کردهاند. فروچالهها زائیده بحران خشکسالی در دشتهای میناب است.
برای کاهش بی آبی و کندی سرعت فروچاله ها، جایگزینی کشتهای پرمصرف با محصولات کم آب بر، نوسازی سیستم آبیاری و تقویت مدیریت مشارکتی منابع آب میان کشاورزان را میتوان بخشی از راهکارها عنوان کرد.
جاسک؛ کمبود زیرساخت؛ فراوانی بحران
در سواحل دریای عمان، شهرستان جاسک با وجود نزدیکی به دریا، فاقد زیرساختهای پایدار برای تأمین آب است. چشمهها خشک شده اند و آبرسانی با تانکر به امری عادی تبدیل شده است. علیرغم اینکه اصفهان از نعمت آب شیرین کنها و انتقال آب از دریایی عمان بهره میبرد ولی جاسک همچنان با تنش آبی روبهرو است.
پیشنهاد میشود تا متولیان و تصمیم گیران به سمت ایجاد آب شیرین کن های کوچک مقیاس در نوار ساحلی و اجرای پروژههای انتقال اضطراری آب با مشارکت ارتش و نهادهای محلی و صنایع بزرگ از محل مسئولیتهای اجتماعی حرکت کنند و در کنار آن راهاندازی تصفیه خانههای محلی و ذخیره سازی باران میتواند راهگشای این معضل باشد.
قشم؛ آب زیر تیغ توسعه
جزیره قشم با افزایش جمعیت، توسعه مناطق آزاد و گردشگری، تحت فشار شدید مصرف آب است. آب از بندرعباس تأمین میشود یا از آب شیرین کن های فرسوده تأمین میشود که جوابگوی نیاز نیست. دوگانگی مدیریت در جزیره قشم هم میتواند عاملی برای معطلی حل معضل تامین آب باشد. علیرغم شعارهای دهن پر کن منطقه آزاد قشم و حتی متولیان آب استان این چالش همچنان ساکنان جزیره قشم را آزار میدهد.
سرمایه گذاری بخش خصوصی در پروژههای آب شیرین کن خورشیدی، ذخیره سازی راهبردی برای ایام اوج گردشگری و کمپین عمومی آموزش و صرفه جویی آب در هتلها و واحدهای خدماتی میتواند بخشی از ایدهها و راهکارهای حل معضل کم آبی در روستاها و شهرهای قشم باشد.
بندرلنگه، رودان، حاجیآباد و بشاگرد؛ سایه بحران در حاشیه
رودان با افت شدید سطح آبهای زیرزمینی به دلیل برداشت نامحدود؛ نیاز به تجهیز چاهها به کنتور هوشمند و بازنگری در مجوزهای برداشت دارد.
تأمین آب در شهرستان حاجی آباد هم دشوار است، بهویژه در تابستان. احیای قنوات و ساخت آبگیرهای محلی، راهکارهایی برای کاهش بحران هستند.
مشکلات شور بودن آب و کاهش کیفیت منابع در بندرلنگه بیشترین نمود را دارد؛ باید روی تصفیه آبهای غیرمتعارف و بازچرخانی آب در مصارف غیرشرب تمرکز شود.
بشاگرد بحرانی ترین وضعیت را دارد. دسترسی به آب آشامیدنی در بسیاری از روستاها وجود ندارد و مردم با تانکر یا آبهای آلوده سر می کنند.
اما باید چه کرد؟
برگزاری جلسات متعدد در استان، وزارتخانهها به دلیل موازی کاری تاثیری در کاهش تنشهای آبی و حل این معضلات داشته است. شاید یکی از راهکارهای تاثیرگذار حداقل در کوتاه مدت و میان مدت «تدوین سند جامع مدیریت منابع آب استان با رویکرد اقلیمی و بومی» با همکاری تمامی وزارتخانههای متولی و در قالب یک کارگروه ویژه است.
کشورهایی که در کنار دریا قرار دارند، توسعه آب شیرین کن ها با انرژیهای تجدیدپذیر را در دستور کار قرار دادهاند. یکی از راهکارهایی که متولیان میتوانند با دقت نظر در جانمایی و عدم آسیب رسانی به زیست محیط جانوران دریایی مشکل کم آبی را مرتفع کنند.
بازچرخانی و تصفیه پساب شهری برای استفاده در فضای سبز و صنعت یکی ار راه حلهایی است که چند سالی ست در بندرعباس مورد توجه جدی قرار گرفته و شرکت زیرساخت به عنوان کنسرسیوم صنایع مستقر در بندرعباس متولی تصفیه فاضلاب و تامین آب مورد نیاز صنایع شده است.
در این بین جلب مشارکت بخش خصوصی و بینالمللی در پروژههای آبرسانی پایدار و افزایش نقش رسانهها و سمنها در آموزش عمومی و ایجاد فرهنگ مصرف بهینه آب نباید از چشم تیزبین مسئولان دور بماند.
گزارش: رضا زرگر
/س/