بافت‌های تاریخی و محلات قدیمی عناصر هویت بخش شهر هستند که باید حفظ شده و با کمترین آسیب بازسازی شوند.
به گزارش تابناک قم، ناپایداری ریزدانگی و نفوذ ناپذیری از مهم‌ترین نشانه‌هایی است که برای شناسایی بافت فرسوده در شهرها استفاده می‌شود که بر این اساس قم حدود 2 هزار هکتار بافت فرسوده دارد یعنی یک ششم مساحت شهرنشینی بافت فرسوده است.امروز اما این نگاه، مخالفان بسیاری هم دارد. برخی کارشناسان معتقدند با نگاه کالبدی صرف نمی‌شود با شهرها روبه‌رو شد چرا که شهرها موجودات زنده‌ای هستند که عوامل مختلف فرهنگی اقتصادی و اجتماعی در آنها اثر دارد.
حتی عالمان شهرسازی به این معتقدند که در بسیاری از بافت‌های نسبتاً نوبنیاد شهری با توجه به ارزش افزوده نسبتاً بالای زمین عملاً هیچ گونه خدمات مورد نیاز بافت‌های مسکونی به دلیل نبود متولی مشخصی شکل نمی‌گیرد. از آنجا که یک بافت زنده که حیات زندگی شهری در آن جاری بوده و سلامت و نشاط و سرزندگی ساکنان در آنجا تأمین شود علاوه بر ایجاد سقف و سرپناه مقاوم و ایمن نیازمند پیش‌بینی همه جانبه امکانات با هدف زیست پذیری برای شهروندان است، از این رو بافت‌هایی این چنین اگر نوساز و مستحکم هم باشند عملاً به نوعی فرسوده‌اند چونکه حیات اجتماعی در آنها جریان ندارد.
به هر حال تاکنون تمام تعریف‌های قانون بافت فرسوده بر اساس ویژگی‌های کالبدی بوده اما اخیراً به دلیل نگاه خاص وزیر راه و شهرسازی تعاریف دیگری به جای بافت فرسوده به کارگیری می‌شود که از جمله این تعاریف بافت ناکارآمد شهری است.
در واقع نگاه خاصی که متولی کنونی شهرسازی در کشور دارد متفاوت از نگاه مدیران گذشته است. در یک دهه گذشته پیگیری طرح مسکن مهر موجب شد ساکنان بافت‌های ناکارآمد شهری منازل خود را برای ساکن‌شدن در خانه‌های ارزان و آپارتمانی که قرار است استحکام بیشتری داشته باشند رها می‌کنند و همین رهاکردن یعنی ایجاد خانه‌های تهی در قلب بافت فرسوده که آن را ناکارآمدتر از گذشته می‌کند.
در همین راستا وزارت راه و شهرسازی در 2 سال اخیر طرح مسکن اجتماعی را پیگیری می‌کرد تا مردم با استفاده از آن بتوانند محلات را به دست خودشان پایدار و امن کنند. هر چند که گرفتاری‌های مسکن مهر و ایجاد امکانات زیربنایی و روبنایی برای آن موجب شده دولت در شرایط فعلی توان پرداختن به طرح مسکن اجتماعی را نداشته باشد اما حتی تجربه اندک این روش می‌تواند تحولی در عملکرد ما نسبت به بافت ناکارآمد شهری به همراه بیاورد.
2 روش توسعه شهر
محسن بهشتی معاون امور عمرانی استاندار قم که در گذشته مدیرکلی راه و شهرسازی و معاونت امور زیربنایی شهرداری را در قم تجربه کرده توسعه شهرها را به 2 روش امکان‌پ‍ذیر می‌داند یکی توسعه از بیرون و دیگری توسعه از درون که طرح مسکن مهر ناظر به توسعه از بیرون بود.
وی با اشاره به این‌که توسعه از بیرون آسان‌تر است گفت: در این روش زمینی را انتخاب می‌کنیم و شروع می‌کنیم به ساخت و ساز و کم کم زیر ساخت‌ها هم ایجاد می‌شود. به گفته معاون استاندار قم، توسعه از درون این است که بخشی از شهر را که ناکارآمد یا فرسوده است بازسازی کنیم و این کار بسیار سختی است.
بهشتی با اشاره به این‌که بخشی از بافت فرسوده ارزش تاریخی دارد و نمی‌شود مانند یک مزاحم با آن برخورد کرد گفت: بافت‌های تاریخی و محلات قدیمی عناصر هویت بخش شهر هستند که باید حفظ شده و با کمترین آسیب بازسازی شوند.
به گفته او، در حال حاضر بسیاری از کارشناسان معتقدند در شهر قم یک بافت منسجم تاریخی وجود ندارد چرا که طرح‌هایی که شهرداری در سال‌های گذشته اجرا کرده موجب شده این بافت‌ها از بین بروند.
وی ادامه داد: خوشبختانه در طرح تفصیلی این کار انجام شده و اولین گام این بود که در طرح تفصیلی محدوده قانونی شهر را افزایش ندادیم.
معاون استاندار قم معتقد است: وضعیت ساخت و سازی که در پردیسان صورت گرفته هم کم از بافت فرسوده و مشکلاتش ندارد.
مسدودکردن رشد بی‌رویه شهر
وی می‌گوید: 2 هزار هکتار در پردیسان زمین داریم و 2 هزار هکتار هم بافت فرسوده و ناکارآمد شهری که بازسازی آنها کار بسیار مشکلی است.
بهشتی با اشاره به این‌که نگاه توسعه از بیرون دیگر در شهرسازی جایی ندارد، خاطرنشان کرد: از روزی که محدوده شهر را بدون تغییر بستیم به دنبال این نگاه بودیم که شهر دیگر نمی‌تواند توسعه بیرونی داشته باشد.
وی می‌گوید: محدوده شهر قم 32 سال بی‌تغییر مانده بود تا این‌که در طرح تفصیلی قبل رشد بیش از اندازه‌ای داشت و مدیریت شهری باید به دنبال مسدودکردن این رشد بی‌رویه باشد.
معاون استاندار قم معتقد است وقتی اراضی داخل شهر افزوده نشود باید برویم دنبال بازیافت زمین و این همان توسعه از درون است. در این طرح زمین‌هایی که استفاده خوبی در شهر از آنها نمی‌شود بازیافت می‌کنیم تا بافت‌ها دوباره به زندگی بازگردند.
به عقیده بهشتی اجرای طرح تفصیلی هم نیاز به رونق اقتصادی و یک شهرداری پردرآمد دارد و به تدوین یک طرح خوب حتماً به یک نتیجه خوب منجر نمی‌شود.
افتتاح 11 پروژه در سکونتگاه‌های غیررسمی
وی با اشاره به پیش‌بینی 18 پروژه در سکونتگاه‌های غیررسمی برای ارتقای کیفیت زندگی در آنها گفت: 11 پروژه از این تعداد با حضور وزیر راه و شهرسازی افتتاح شد.
به گفته معاون استاندار قم قرار است دفاتر تسهیلگری نوسازی بافت فرسوده در بافت فرسوده دایر شود تا مردم برای شرکت در احیای این بافت‌ها به ادارات مختلف مراجعه نکنند و خدمات آسان‌تری دریافت کنند.
وی با اشاره به این‌که بافت فرسوده امروز در شهرها به صورت روزمره در حال تولید است خاطرنشان کرد: در گذشته مردم خانه خودشان را خودشان تهیه می‌کردند اما امروز ما خانه آماده می‌خریم و همین موجب کاهش کیفیت شده است که حل این مشکل به تشدید نظارت‌ها نیاز دارد.
به گفته بهشتی در دنیا از یک ساختمان تقریباً 300 سال استفاده می‌کنند اما در کشور ما یک ساختمان 30 ساله را تخریب می‌کنند. ما آنقدر ثروتمند نیستیم که هر 30 سال یک بار ساختمان را تجدید کنیم. از طرفی مدیریت این نخاله‌های ساختمانی بسیار کار مشکلی است.
او می‌گوید: مشکل ما از زمانی شروع شده که مسکن از یک کالای مصرفی به یک کالای سرمایه‌ای تبدیل شده است چراکه ما برای خودمان غذای با کیفیت درست می‌کنیم اما رستوران به غذایی که به ما می‌دهد نگاه اقتصادی دارد.
معاون استاندار قم ادامه داد: عده‌ای که به دنبال بساز و بفروشی هستند می‌گویند ناظر خوب ناظری است که کاری به کار ما نداشته باشد در حالی که رسالت نظام مهندسی جلوگیری از سوء استفاده در بخش مسکن است.
به گفته وی هزینه ساخت و ساز با کیفیت 5 درصد کل هزینه‌های ساختمان است پس این ارزش دارد که با نظارت دقیق خوب اجرا کنیم که ساختمان‌هایمان را 100 سال و 200 سال استفاده کنیم.بهشتی اظهار داشت: برای ناظر 5 مرحله تعیین شده که باید نظارت کند و به شهرداری گزارش دهد. اگر این کار را نکند طبق قانون باید پاسخگو باشد.
او می‌گوید: نظام مهندسی با این افراد باید برخورد جدی‌تر کند و ما از این برخوردی که اکنون هست راضی نیستیم. مردم هم باید انتظار کار و نظارت دقیق بر مهندس ناظر داشته باشند و فرهنگ غلط تخلفات در ساخت و ساز تغییر کند.
منبع: همشهری
