تابناک اصفهان: این روزها همه جا هستند، پارک، خیابان، پیاده رو، اتوبوس، کف
بازار و حتی پاساژهای بالای شهر اما همه آنها نیز جلوی دید شهروندان نیستند
و برخی‌شان هم در کارگاه‌های بزرگ و کوچک در دل محلات و برخی نیز در حاشیه
شهر اصفهان فعالیت دارند.
آهنگ کودکان کار در اصفهان همچنان می‌نوازد و صدای آن نیز روز به روز بلندتر می‌شود اما ریتم نواختن این ساز امروز نسبت به ۱۵ – ۱۰ سال گذشته تغییر کرده و بیشترشان گل فروشی پشت چراغ قرمز و پاک کردن شیشه خودروها را ترک کرده و به فروش لواشک، دعا، فال، خودکار و سفره در سطح شهر روی آورده‌اند.
اما با نگاهی اجمالی به روند ارتباطی کودکان کار در شهر اصفهان و نحوه برخورد آنها با افراد متقابلشان می‌توان دریافت که بیشتر آنها با یک روش عمل کرده و با رفتار و جملاتی واحد برای فروش اجناس خود تلاش می‌کنند که این امر بیانگر فعالیت باندی این کودکان است. کودکانی که به پلکانی برای ترقی سرپرست خود تبدیل شده و اغلب جان خود را نیز در این راه از دست می‌دهند.
پدر و مادرم را نمی‌شناسم!
الهه هشت سال دارد و یکی از کودکان کار خیابان‌های اصفهان است که صبح‌ها از ساعت ۹ تا ساعت شش بعد از ظهر در پارک‌ها و خیابان‌های مرکز شهر پرسه می‌زند تا شاید بتواند با فروش لواشک‌هایش درآمدی داشته باشد.
حرف زدن با الهه بسیار سخت است چراکه حاضر نیست حتی جمله‌ای درباره زندگی شخصی‌اش برایت بگوید.او فقط برای فروش لواشک‌هایش اصرار می‌کند وقتی وعده خرید همه لواشک‌هایش را به او می‌دهی کمی آرام می‌گیرد و قول می‌دهد لحظاتی را کنار ما بنشیند.
او که هیچ خاطره‌ای از پدر و مادرش ندارد به خبرنگار مهر می‌گوید: من پدر و مادرم را نمی‌شناسم و تنها برادری دارم که دو سال از من بزرگ‌تر است و روزها برای کار و فروش لواشک‌هایش همراه با دیگر دوستانش به میدان نقش جهان می‌رود و عصرها هم به ما می‌پیوندند تا به محل زندگی خود برگردیم.
الهه که با دوستانش و خانمی به نام صفورا زندگی می‌کند از آرزوهایش سخن به میان می‌آورد و ادامه می‌دهد: من و دوستانم هیچ کدام به مدرسه نرفته‌ایم و همگی آرزوی درس خواندن داریم.
او که دوست دارد در آینده فروشنده یکی از فروشگاه‌های مجتمع کوثر اصفهان شود، می‌افزاید: در این پاساژ فروشگاهی وجود دارد که پر از لباس‌های قشنگ و سنگ دوزی شده است و من دوست دارم همه آنها را بپوشم و دوست دارم که در آینده فروشنده این مغازه باشم.
اصفهان جزء پنج استان دارای بیشترین کودک کار کشور است و بر اساس آمار سازمان بهزیستی استان اصفهان ۱۰.۲ درصد کودکان کشور را در خود جای داده است
الهه در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار مهر در خصوص محل زندگی‌شان نیز می‌گوید: خانه ما همین اطراف است و من نمی‌دانم اسم محله‌مان چیست که در این راستا یکی از دوستان الهه که از راه می‌رسد، می‌گوید: خانه ما در حاشیه شهر اصفهان است و تا ساعتی دیگر به خانه بر می‌گردیم.
افزایش تعداد کودکان کار خارجی در اصفهان
او که تا حدودی نسبت به الهه حس تعلق دارد به خبرنگار مهر می‌گوید: خیلی‌ها مثل شما برای ما دلسوزی می‌کنند و بارها نیز ما را برای ساماندهی به بهزیستی برده‌اند و این در حالی است که بهزیستی هم توان نگهداری مارا ندارد و پس از مدتی ما دوباره به خانه اول برمی‌گردیم.
عاطفه ادامه می‌دهد: ما حتی شناسنامه هم نداریم و حتی نمی‌دانیم فامیلی‌مان چیست.
این کودک خیابانی اصفهان که معتقد است این روزها به تعداد هم‌نوعانش در اصفهان افزوده شده است، می‌گوید: تعداد کودکان افغانی، عراقی، پاکستانی نیز که در خیابان‌های اصفهان کار می‌کنند کم نیستند و این در حالی است که هیچ کس فکری برای ما نمی‌کند.
۱۰.۲ درصد کودکان کار کشور در اصفهان هستند
اما کوروش محمدی، رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران در گفت‌گویی با خبرنگار مهر، اصفهان را جزء پنج استان دارای بیشترین کودک کار کشور می‌داند و می‌گوید: بر اساس آمار سازمان بهزیستی استان اصفهان ۱۰.۲ درصد کودکان کشور را در خود جای داده است.
او عقب‌ماندگی نظام عدالت اجتماعی نسبت به رشد سریع تحولات اجتماعی را اصلی‌ترین عامل ایجاد کودکان کار در جامعه عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: این عقب ماندگی باعث شده است که روز به روز آسیب‌های اجتماعی در کشور و به ویژه کلانشهرها افزایش یابد.
این آسیب‌شناس اجتماعی با اشاره به اینکه بخش اعظم جامعه ما درگیر ایجاد طبقات اجتماعی جدیدی است که فاصله طبقاتی را پر رنگ‌تر کرده است، ادامه می‌دهد: باید توجه داشته باشیم که میزان درآمدزایی، ایجاد اشتغال و فرصت‌ها و منابعی که در اختیار افراد جامعه قرار دارد زمینه ساز ایجاد فاصله طبقاتی شده است.
وی اضافه می‌کند: ایران دارای منابع طبیعی و درآمدی فراوانی است که این درآمد به خوبی بین آحاد جامعه تقسیم نشده و هر کس متناسب با میزان دسترسی که به این منابع دارد از آسیب‌های اجتماعی احتمالی فاصله می‌گیرد.
محمدی با تاکید بر اینکه تحقق شعاری از عدالت لازم است، اضافه می‌کند: باید باور داشته باشیم که خیلی از افراد امکان استفاده از منابع ملی را ندارند و این در حالی است که برخی دسترسی چند برابری را دارند که فاش شدن اختلاس‌ها و فیش‌های حقوقی نجومی گوشه‌ای از این بی‌عدالتی هاست.
کودکان کار پلکانی برای پیشرفت برخی از رانت‌خواران شده‌اند
وی با تاکید بر اینکه امروزه کودکان کار پلکانی برای پیشرفت برخی از رانت‌خواران شده‌اند، ادامه می‌دهد: باید توجه داشته باشیم که بسیاری از افراد در جامعه ما با شعار عدالت محوری ورود پیدا می‌کنند و در نهایت به واسطه این شعارها به اهداف خود دست می‌یابند.
رئیس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران برخی از اتفاقات طبیعی را نیز از دلایل توسعه فقر و تنگدستی در جامعه می‌داند و می‌گوید: برخی از پدیده‌های طبیعی همچون خشکسالی، سیل و زلزله مردم برخی از شهرها را به دلیل از دست دادن خانه و زندگی به حاشیه شهرها کشانده که این امر نیز زمینه ساز کودکان و زنان کار زیادی شده است.
۳۰.۹ درصد کودکان خیابانی ۶ تا ۱۱ سال و ۹ درصد نیز زیر ۶ سال سن دارند و تعداد کودکان خیابانی غیر ایرانی در استانهای تهران، فارس، خراسان رضوی، بوشهر و اصفهان بیشتر از استان های دیگر است
وی سیستم فعلی اقتصادی در کشور را سیستمی آسیب رسان توصیف می‌کند و ادامه می‌دهد: در این سال‌ها اراده خوبی برای تغییر نظام اقتصادی کشور برای پاسخگویی به نیازهای جامعه ندیده‌ایم و اصلاح در این بخش باید هر چه زودتر صورت گیرد.
محمدی ادامه می‌دهد: بسیاری از کودکان کار در خانواده‌هایی متولد می‌شوند که خدمات اجتماعی از جمله ایجاد اشتغال، توسعه شهری در مناطق حاشیه‌ای و بسته‌های فرهنگی دریافت نمی‌کنند و در راستای خودکفایی و تامین نیازهای خود مجبور به بکارگیری کودکان خود نیز هستند.
وی با بیان اینکه اغلب کودکان کار تک والد، فاقد والدین و یا بد سرپرست هستند، اضافه می‌کند: از این رو برای ساماندهی کودکان کار باید نظام اجتماعی را به سمت ایجاد تعادل هدایت کنیم و چنانچه این تعادل ایجاد نشود نگاه‌ها به این مناطق صورت آسیب پذیر باقی خواهند ماند و تاثیرگذار خواهد بود.
رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران ادامه می‌دهد: ۳۰.۹ درصد کودکان خیابانی ۶ تا ۱۱ سال و ۹ درصد نیز زیر ۶ سال سن دارند و تعداد کودکان خیابانی غیر ایرانی در استانهای تهران، فارس، خراسان رضوی، بوشهر و اصفهان بیشتر از استان های دیگر است.
وی با اشاره به عدم استفاده کودکان کار از خدمات آموزشی نیز می‌گوید: باید توجه داشته باشیم که بیش از ۳۰ درصد از کودکان کار در اصفهان فاقد دریافت خدمات آموزشی هستند و باید در این راستا برنامه‌ریزی‌های لازم صورت پذیرد.
افزایش چشمگیر کودکان خیابانی اصفهان در سه ماهه نخست امسال
اما سعید صادقی، مدیرکل بهزیستی استان اصفهان نیز در گفت‌و گو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه آمار دقیقی از کودکان کار اصفهان در دسترس نیست، اظهار می‌کند: البته باید توجه داشته باشیم که بین کودکان کار و کودکان خیابانی تفاوت‌هایی وجود دارد. به صورتی که برخی از کودکان تنها برای کار در خیابان پرسه می‌زنند و شب به خانه بر می‌گردند و برخی دیگر ساعت‌های زیادی و بعضا همه شبانه روز خود را در خیابان‌ها می گذرانند.
وی با بیان اینکه بسیاری از کودکان خیابانی و کودکان کار اصفهان فاقد پیوند خانوادگی هستند، افزود: البته برخی از آنها نیز دارای خانواده‌های بد سرپرست و یا بی سرپرست هستند.
کودکان خیابانی در کلانشهرهایی مانند اصفهان خواه ناخواه وارد باندهای مختلف شده و مورد استفاده ابزاری قرار می‌گیرند، این کودکان درگیر همگرایی بین خودشان می‌شوند و در نهایت به صورت شبکه‌ای به فعالیت می‌پردازند
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان با اشاره به اینکه سال گذشته ۱۵۶ کودک خیابانی در اصفهان جمع آوری شده است، ادامه می‌دهد: این در حالی است که در سه ماهه نخست سال جاری ۱۰۷ کودک خیابانی جمع آوری شده و این آمار در مقایسه با آمار سه ماهه نخست سال گذشته بیانگر افزایش بالای کودکان کار خیابانی در اصفهان است.
رشد چهار درصدی کودکان کار اصفهان نسبت به دختران
وی همچنین به رشد چهار درصدی کودکان پسر نسبت به دختران در سال جاری اشاره می‌کند و می‌گوید: مهم‌ترین افزایش آمار کودکان کار خیابانی در اصفهان را می‌توان مهاجرت پذیری این شهر دانست.
صادقی که معتقد است در حال حاضر ۱۸ دستگاه دولتی مسئول ساماندهی کودکان کار و خیابانی در کشور است، ادامه می‌دهد: این در حالی است که تنها شهرداری و بهزیستی در این زمینه فعالیت دارند و به دلیل عدم توجه دیگر دستگاه‌ها اقدامات صورت گرفته توسط این دو نهاد نیز ابتر مانده است.
وی با اشاره به اینکه کودکان خیابانی در کلانشهرهایی مانند اصفهان خواه ناخواه وارد باندهای مختلف شده و از این رو مورد استفاده ابزاری قرار می‌گیرند، اضافه می‌کند: این کودکان درگیر همگرایی بین خودشان می‌شوند و در نهایت به صورت شبکه‌ای به فعالیت می‌پردازند.
کمبود فضا برای نگهداری کودکان خیابانی نداریم
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان که معتقد است برنامه‌ریزی و سیاستگذاری در حوزه آسیب‌های اجتماعی و به ویژه کودکان کار باید در سطح استانی انجام شود، تصریح می‌کند: در این راستا باید در کنار دستگاه‌های دولتی از نهادهای مردمی نیز بهره برداری لازم را داشته باشیم چرا که این نهادها در بسیاری از زمینه‌ها امتحان خود را پس داده‌اند.
وی که معتقد است در حال حاضر سازمان بهزیستی استان اصفهان برای نگهداری کودکان خیابانی مشکل کمبود فضا ندارد، اضافه می‌کند: ما برای نگهداری متکدیان کمبود فضا داریم و در صدد راه‌اندازی فضای اردوگاهی برای متکدیان اصفهان هستیم.
در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد کودکان کار خیابانی اصفهان به صورت شبکه‌ای فعالیت دارندصادقی با اشاره به اینکه دستگاه‌هایی همچون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دادگستری، علوم پزشکی، فرمانداری، استانداری، اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای و ... باید در راستای ساماندهی کودکان کار حضور یابند، اضافه کرد: این در حالی است که عدم هماهنگی بین بخشی این دستگاه‌ها فعالیت دیگر نهادها را نیز ناقص کرده است.
مناطق سه، چهار، پنج و شش شهرداری اصفهان پانوق کودکان کار اصفهانی
اما احمد رضا مصور، معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان نیز در این راستا با اشاره به اینکه شهرداری تنها وظیفه جمع آوری و تحویل کودکان کار به مراکز بهزیستی را بر عهده دارد، به خبرنگار مهر می‌گوید: بر این اساس در هفته گذشته ۱۵ کودک کار در شهر اصفهان جمع آوری و تحویل بهزیستی شده است.
وی که معتقد است در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد کودکان کار خیابانی اصفهان به صورت شبکه‌ای فعالیت دارند، ادامه می‌دهد: بیشتر این کودکان در مناطق سه، چهار، پنج و شش شهرداری اصفهان فعالیت داشته و این در حالی است که در دیگر مناطق شهر اصفهان زندگی می‌کنند.
معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان با اشاره به اجرای طرح‌های ویژه جمع آوری کودکان خیابانی نیز می‌گوید: ما نه تنها در روزهای عادی بلکه در برخی از موارد نیز به صورت ویژه نسبت به جمع‌آوری کودکان کار اقدام می‌کنیم و در این در حالی است که برخی از این کودکان بارها جمع آوری و مجدد به خیابان‌ها بازگشته‌اند.
مصور همچنین از افزایش آمار کودکان خیابانی خارجی در خیابان‌های اصفهان سخن به میان آورد و افزود: اغلب این کودکان فاقد کارت تردد بوده و خانواده‌هایشان برای کم کردن هزینه‌ها آنها را در خیابان‌ها رها کرده و عملا مکانی برای زندگی ندارند.
اما در این راستا باید توجه داشته باشیم که مشکل کودکان خیابانی هنوز در شهر اصفهان حاد نشده است و باید با برنامه‌ریزی دقیق و زیر ساخت مناسب از توسعه این چالش اجتماعی در شهر اصفهان جلوگیری کرد.